W sercu Bielska Podlaskiego, miasta o bogatej historii i kulturze, stoi niezwykły zabytek – Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Ta drewniana świątynia, będąca jedną z najstarszych w Polsce, przyciąga wzrok swoją urokliwą architekturą i fascynującą historią sięgającą średniowiecza. Jako konkatedra prawosławna, pełni ważną rolę w życiu religijnym regionu, a jednocześnie stanowi cenną atrakcję turystyczną, oferując odwiedzającym możliwość poznania unikalnego dziedzictwa kulturowego Podlasia.

Historia cerkwi

Początki Cerkwi Narodzenia Najświętszej Maryi Panny sięgają XIII wieku, kiedy to pierwsza świątynia w tym miejscu została wspomniana w Latopisie Halicko-Wołyńskim. Jednak historia obecnej budowli jest nieco młodsza. W XV wieku księżna Wassa ufundowała cerkiew zamkową, która stała się zalążkiem dzisiejszej świątyni.

Przełomowym momentem w historii cerkwi był rok 1506, gdy król Polski Aleksander Jagiellończyk nakazał przeniesienie jej z Góry Zamkowej na teren Starego Miasta. To właśnie wtedy świątynia znalazła się w swoim obecnym miejscu przy ulicy Jagiellońskiej.

Obecna budowla pochodzi z XVII lub XVIII wieku i jest najstarszym drewnianym zabytkiem sakralnym w Bielsku Podlaskim. W ciągu wieków cerkiew przechodziła różne koleje losu – była świątynią unicką, a następnie prawosławną. Przetrwała liczne remonty i przebudowy, zachowując swój unikalny charakter.

Architektura i wnętrze

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny to prawdziwa perełka drewnianej architektury sakralnej. Zbudowana w konstrukcji zrębowej, na planie wydłużonego prostokąta, zachwyca swoją prostotą i elegancją. Trójnawowa bryła świątyni zwieńczona jest charakterystycznym dachem z kopułką, która dodaje jej orientalnego uroku.

Zewnętrzny wygląd

Z zewnątrz cerkiew prezentuje się niezwykle malowniczo. Szalowane ściany kontrastują z ciemnym dachem, tworząc harmonijną całość. Uwagę przyciąga wieża frontowa oraz oddzielnie stojąca dzwonnica, również o konstrukcji zrębowej. W 2002 roku wymieniono hełmy na nowe, o charakterystycznym cebulastym kształcie, co jeszcze bardziej podkreśliło prawosławny charakter świątyni.

Wnętrze i wyposażenie

Wchodząc do środka, odwiedzający mogą podziwiać bogato zdobione wnętrze. Trójnawowe wnętrze podzielone jest trzema parami czworobocznych słupów. Nad wejściem znajduje się chór muzyczny z nadwieszonym balkonem. Szczególną uwagę przyciąga ikonostas, który oddziela prezbiterium od nawy głównej.

Jednym z najcenniejszych elementów wyposażenia jest czterorzędowy ikonostas, którego dolny rząd pochodzi z połowy XVIII wieku. Zachowały się również barokowe ołtarze z tego samego okresu – główny i dwa boczne, które zostały przerobione na kioty. W cerkwi można również podziwiać dwa kioty w stylu rosyjsko-bizantyjskim, prawdopodobnie z XIX wieku.

Bielska Ikona Matki Bożej

Najcenniejszym skarbem cerkwi jest bez wątpienia Bielska Ikona Matki Bożej. Ta cudowna ikona, datowana na XVI wiek, została ofiarowana świątyni w 1507 roku przez królową Helenę – córkę cara Iwana III i żonę króla Polski Aleksandra Jagiellończyka. Ikona przedstawia Matkę Bożą w typie Hodegetrii, tulącej Dzieciątko. Od ponad 500 lat jest ona celem pielgrzymek wiernych nie tylko z Podlasia, ale z całej Polski.

Znaczenie religijne i kulturowe

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny pełni ważną rolę w życiu religijnym regionu. Od 1951 roku funkcjonuje jako konkatedra diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Jest to miejsce, gdzie odbywają się ważne uroczystości religijne, w tym coroczne święto Bielskiej Ikony Matki Bożej, obchodzone w drugą niedzielę czerwca.

Jednocześnie świątynia stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego Podlasia. Jest świadectwem wielokulturowości tego regionu, gdzie przez wieki współistniały różne tradycje i wyznania. Jako zabytek klasy zerowej, cerkiew przyciąga nie tylko wiernych, ale także turystów i miłośników architektury z całej Polski i zagranicy.

Informacje dla odwiedzających

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny jest dostępna dla zwiedzających poza godzinami nabożeństw. Wstęp do świątyni jest bezpłatny, ale warto pamiętać o odpowiednim stroju i zachowaniu ciszy. Najlepszy czas na zwiedzanie to godziny poranne lub wczesne popołudnie, kiedy światło najpiękniej oświetla wnętrze cerkwi. Dojazd do świątyni jest łatwy – znajduje się ona w centrum Bielska Podlaskiego, przy ulicy Jagiellońskiej 6. W pobliżu jest dostępny parking dla samochodów i autokarów.

Podsumowanie

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku Podlaskim to nie tylko zabytek architektury, ale prawdziwe świadectwo historii i kultury Podlasia. Jej drewniane ściany kryją w sobie opowieści o królach i książętach, o zmiennych losach religii i państw. Dla odwiedzających jest to niezwykła okazja, by dotknąć historii, podziwiać kunszt dawnych budowniczych i poczuć atmosferę prawosławnej duchowości. Niezależnie od tego, czy jest się miłośnikiem architektury, historii, czy po prostu poszukiwaczem niezwykłych miejsc, cerkiew ta z pewnością pozostawi niezapomniane wrażenia i skłoni do refleksji nad bogactwem kulturowym naszego kraju.